رهروان ولایت ـ حق الناس حقوقی است که انسان در رابطه با دیگران باید رعایت کند و رعایت نکردن حقوق دیگران باعث گرفتاری انسان هم در دنیا و هم در قیامت می‌شود.یکی از اهداف بلند بعثت انبیاء محقق نمودن عدالت و ادای حق مردم در جامعه بشری بود.

در برخی روایات اهمیت حق الناس را از حق الله مهم تر دانسته اند، زیرا حق الناس، حق الله هم هست ولی حق الله حق الناس نیست. هر کس گناهی کند فقط طرفش خدا است و دیگر به کسی بدهکار نیست اما اگر کاری کند که حق مردم ضایع شود خدا هم مدعی است.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در سخنی پیرامون حق الناس می فرمایند: «کلّ المسلم علی المسلم حرامٌ دمُهُ و ماله و عِرضُهُ »[کشف الریبه، ص 6]

بر هر مسلمانی خون، مال و آبروی مسلمان دیگر حرام است.

یکی از موانع استجابت دعا عدم تطهیر داراییِ آدمی، از مالی که از راه غصب، ظلم، رشوه، ربا، دزدی، کم فروشی و فریب پیدا کرده یا مالی که خمس یا زکات و انفاقات آن پرداخت نشده، است. تا آنجا که خداوند، در حدیث قدسی می‌فرماید:

«از تو دعا کردن و از من اجابت آن؛ هیچ دعایی از من محجوب نمی‌شود مگر دعای کسی که حرام می‌خورد.»(1)

رسول خاتم به آنها که دوست دارند دعای‌شان مستجاب گردد، می‌فرمایند:

«کسی که دوست دارد دعایش اجابت شود باید خوراک و کسب و کارش حلال باشد»(2) «همانا شخصی که لقمه‌ی حرامی را به دهانش می‌برد تا چهل روز دعایش به اجابت نمی‌رسد.»(3)

قرآن کریم در آیات بسیاری مؤمنان را چه در باب مسائل اقتصادی و چه در باب حقوق اجتماعی و... دعوت به احترام به حقوق مردم نموده است. در اینجا تنها به دو نمونه از این آیات اشاره می‌نماییم:

«یا أیّها الّذین آمنوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ»؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید اموال یکدیگر را از طرق نامشروع و غلط و باطل نخورید» [نساء، 29 ] ؛ یعنی، هرگونه تصرف در مال دیگری که بدون حق و بدون مجوز منطقی و عقلانی بوده باشد ممنوع شناخته شده است.

قرآن کریم، به هنگام نکوهش از قوم یهود و ذکر اعمال زشت آنان می‌فرماید: «...وَ أَکْلِهِمْ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ...»[همان، 161 ]: آنان در اموال مردم بدون مجوز و به ناحق تصرف می‌کردند. (ناگفته پیداست که مراد از اکل و خوردن، در این آیه کنایه از هرگونه تصرف است خواه به صورت خوردن معمولی باشد یا پوشیدن و یا سکونت و یا غیر آن و چنین تعبیری در زبان فارسی نیز رایج است.)
بنابراین، هرگونه تجاوز، تقلب، غش، معاملات ربوی، رشوه، خرید و فروش اجناسی که فایده منطقی و عقلانی در آنها نباشد، خرید و فروش وسایل فساد و گناه، در تحت این قانون کلی قرار دارند.

حق الناس فقط در حقوق مالی مردم نیست، بلکه حفظ آبرو، اسرار و شخصیت آنان نیز جزء حق الناس است.انسان مومن به قدری با ارزش است که نمی توان روی آن قیمت گذاشت و آسیب به او آسیب به ایمان او است. بر همین اساس تمام کارهایی که به نوعی آبروی انسان را می برد و او را خراب و بی اعتبار می کند حرام و از گناهان کبیره و از مصادیق حق الناس شمرده شده و به دست آوردن رضایت طرف مقابل واجب است گرچه جبران بعضی موارد، امکان ندارد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پی نوشت:

1-"فَمِنْکَ الدُّعَاءُ وَ عَلَیَّ الْإِجَابَةُ فَلَا تَحْجُبْ عَنِّی دَعْوَةً إِلَّا دَعْوَةَ آکِلِ الْحَرَامِ": بحارالانوار، ج 90، ص 373.

2- "مَنْ أحَبَّ أنْ یسْتَجابَ دُعاؤُهُ فلیطیبْ مَطْعَمَهُ وَ مَکسَبَهُ": بحارالانوار، ج 90، ص 372.

3- "أَطِبْ کَسْبَکَ تُسْتَجَبْ‏ دَعْوَتُکَ فَإِنَّ الرَّجُلَ یرْفَعُ اللُّقْمَةَ إِلَی فِیهِ حَرَاماً فَمَا تُسْتَجَابُ لَهُ أَرْبَعِینَ یوْماً": بحارالانوار، ج 90، ص 358.