مهدی قمصریان در جدیدترین مطلب وبلاگ "فقط بگو علی" نوشت:
از تعاریف مشهورى که جامعه شناسى و روان شناسى از انسان ارائه مى دهد "حیوان نمادساز" است. نماد کلیه علایم وضعى و قراردادى است که انسان ها در قالب آن ها با همدیگر در ارتباط عاطفى و ذهنى قرار مى گیرند و محتویات باطنى خویش را به یکدیگر انتقال مى دهند و از این طریق بر رفتار و منش هم تأثیر مى گذارند. نمادها اغلب جنبه ذهنى و انتزاعى دارند و هرکسى در جریان زندگى از طفولیت به تدریج آن ها را مى شناسد و در خود درون فکن مى کند تا حدى که آن نمادها به اجزاى ذهنى و معنوى شخصیت او مبدل مى شوند، به طورى که هر نوع فعالیت ذهنى و تصورات عقلى و تفکر و تخیل به کمک نمادها و سمبل ها انجام مى پذیرد. یرانیان با فرهنگی چندهزارساله در بهره برداری از مقوله نمادسازی فوق العاده توانمند هستند. یکی از صحنه های بروز این توانمندی پایان سال شمسی و آغاز سال شمسی دیگر است که ایرانیان آن را با نام جهانی "نوروز" جشن می گیرند. از جمله ملاحظات مهم در این جشن سراسری بکارگیری نمادهایی با نام "هفت سین" است تا آنجا که کمتر خانه ایرانی است که درآن سفره ای رنگارنگ با این هفت سین پهن نشود.

همین موضوع بهانه ای است تا شایسته باشد در آستانه سال جدید و در کنار هفت سین کهن ایرانی، " هفت سین نورانی" از سفره قرآن کریم را مرور کنیم.

هفت سین قرآنی کدامند؟

« مسبّحات » جمع « مُسبّح » و از مصدر « تسبیح » به معنای تسبیح کنندگان است. تسبیح یعنی تنزیه و تقدیس خدای متعال از تمام عیوب و کاستی ها و از هر چیزی که لازمه آن عجز و نیاز مادّی و جسمانی بودن است . هفت سوره از سوره های قرآن کریم با مشتقّات کلمه « سبحان » شروع می شود که عبارتند از : اسراء ، حدید ، حشر ، صفّ ، جمعه ، تغابن ، اعلی. اهمیت این سوره‏ها تا بدان جاست که رسول خداصلى الله علیه وآله هر شب قبل از خواب آنها را مى‏خواندند. (ماهنامه پاسدار اسلام، اسفندماه 75، ص 7) البته برخی مانند نویسنده تفسیر نمونه بر این باورند که : " مسبحات سوره هائى است که با سبح لله یا یسبح لله آغاز مى شود و آن پنج سوره است : سوره حدید، حشر، صف جمعه و تغابن ". که البته در این گفتار به قول 7 سوره استناد می شود.

قاری مسبحات از زبان باقرالعلوم

جابر از امام باقر علیه السلام در فضیلت سوره های مسبّحات (سوره هایی که با کلمه سبح یا یسبح شروع می شود) روایت کرده است: هر کس همه سوره های مسبّحات را قرائت کند پیش از آن که بمیرد حضرت قائم علیه السلام را درک می کند و اگر بمیرد در جوار رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم خواهد بود. ( 1. ثواب الاعمال ص148)

فضیلت مسبحات
به منظور تشویق و ترغیب معنوی برای قرائت این هفت سوره نورانی، به بیان برخی فضایل و پاداش های ویژه قرائت این سور به نقل از دو تفسیر مجمع البیان و نمونه پرداخته می شود. البته باید دانسته شود که " پاداشها و فضیلتهائى که براى سوره هاى قرآن بیان شده هرگز براى خواندن تنها نیست ، بلکه خواندنى است که توأ م با تفکر و اندیشه ، و سپس الهام گرفتن براى عمل بوده باشد. مخصوصا در یکى از همین روایات مربوط به فضیلت این سوره میخوانیم فرق قلبه عند ذکر الوالدین : کسى که این سوره را بخواند و به هنگامى که به توصیه هاى خداوند در ارتباط با پدر و مادر در این سوره میرسد، عواطف او تحریک گردد و احساس محبت بیشتر نسبت به پدر و مادر کند داراى چنان پاداشى است . بنابراین الفاظ قرآن هر چند بلاشک محترم و پر ارزش است ، ولى این الفاظ مقدمه اى است براى معانى و معانى مقدمه اى است براى عمل. "

1- سوره مبارکه اسراء
از پیامبر گرامى آورده‏اند که فرمود: من قرأ سورة بنی اسرائیل فرقّ قلبه عند ذکر الوالدین اعطی فی الجنة قنطارین من الاجر... هر کس سوره بنى اسرائیل را تلاوت کند، و به هنگام خواندن آیه‏اى که سفارش نیکى به پدر و مادر مى‏نماید، دلش نرم گردد و عواطف انسانى او بجوشد، در بهشت پر طراوت و زیبا به او پاداشى ارزانى مى‏گردد که برابر دو هزار و چهار صد پیمانه است و هر پیمانه‏اى از آن از همه دنیا و نعمت‏هاى آن بهتر و ارزشمندتر است.

2- سوره مبارکه حدید
در مورد فضیلت و برترى این سوره مبارکه و پاداش پرشکوه تلاوت شایسته و بایسته آن روایات رسیده دلگرم‏کننده و انگیزاننده است:
1 - از پیامبر گرامى آورده‏اند که فرمود: من قرأ سورة الحدید کتب من الّذین آمنوا بالله و رسوله. کسى که سوره «حدید» را تلاوت کند، از کسانى به شمار خواهد آمد، و در ردیف کسانى نامش نوشته خواهد شد، که به خدا و پیام‏آورش ایمان آورده‏اند.
2 - پیامبر هر شب پیش از آن که سر بر بالش نهد و بخوابد، سوره‏هایى را که با «سبّح» و «یسبح» آغاز مى‏گردد، همه را تلاوت مى‏کرد و مى‏فرمود: انّ فیهن آیة افضل من الف آیة. در این سوره ها، آیه‏اى است که از هزار آیه برتر است.
3- از حضرت صادق آورده‏اند که فرمود: من قرأ سورة الحدید و المجادلة فى صلاة الفریضة و ادمنها لم یعذبه الله حتى یموت ابداً و لایرى فى نفسه و لا فى اهله سوءً ابداً و لا خصاصة فى بدنه. هر کس سوره «حدید» و «مجادله» را در نمازهاى واجب خویش بخواند و تلاوت آن را ادامه دهد، خداى هرگز او را عذاب نخواهد کرد تا بمیرد و در خود و خاندانش هرگز بدى نخواهد دید، و به هیچ بیمارى گرفتار نخواهد شد.

3- سوره مبارکه حشر
1-پیامبر گرامى در فضیلت این سوره و پاداش تلاوت آن فرمودند: من قرأ سورة الحشر لم یبق جنة و لا نار و لا عرش و لا کرسى و لا الحجب و لا السموات السبع و لا الارضون السبع و الهوام و الریاح و الطیر و الشجر و الدواب و الشمس و القمر و الملائکة الاّ صلوا علیه، و استغفروا له، و ان مات من یومه او لیلته مات شهیداً. هر کس سوره حشر را آن گونه که باید، براى آگاهى و خودسازى بخواند، تمام بهشت و دوزخ، عرش و کرسى، حجاب‏ها و آسمان‏ها، زمین‏هاى هفت‏گانه، حشرات، بادها، پرندگان، جنبندگان، گیاهان، درختان، خورشید، ماه، فرشتگان و کروبیان بر او درود مى‏فرستند و براى او آمرزش مى‏طلبند، و اگر در آن روز یا آن شبى که این سوره مبارکه را تلاوت کرده است، جهان را بدرود گوید، شهید از دنیا رفته است.
2 - و نیز از امام صادق آورده‏اند که فرمود: من قرأ اذا امسى «الرحمن» و «الحشر» و کل‏الله بداره ملکاً شاهراً سیفه حتى یصبح. کسى که سوره «رحمان» و «حشر» را به هنگامه غروب خورشید تلاوت کند، خدا فرشته‏اى را با شمشیر برهنه و آماده، مسئول حفاظت خانه وى مى‏سازد.

4- سوره مبارکه صف
1 - از پیامبر گرامى آورده‏اند که در پاداش تلاوت این سوره فرمود: مَنْ قراء سورة عیسى کان عیسى مُصلیاً علیه، مُستغفراً له مادام فى الدنیا و هو یوم القیامة رفیقه. کسى که سوره «عیسى» را با ایمان و اخلاص و براى آگاهى و عمل شایسته تلاوت کند، آن حضرت بر چنین کسى درود مى‏فرستد و تا در دنیا زندگى مى‏کند براى او از بارگاه خدا آمرزش مى‏خواهد و در روز رستاخیز نیز دوست و رفیق او خواهد بود.
2 - و نیز از حضرت باقر آورده‏اند که فرمود: من قراء سورة الصّف و أد من قرائتها فى فرائضه و نوافله صفه الله مع ملائکته و انبیائه المرسلین. هر کس سوره مبارکه «صف» را براى آگاهى و عمل تلاوت کند، و در نمازهاى واجب و مستحب به خواندن آن ادامه دهد، خداى فرزانه او را در صف فرشتگان و پیام‏آوران جاى مى‏دهد.

5- سوره مبارکه جمعه
پاداش تلاوت آن‏ در پاداش تلاوت این سوره مبارکه روایات نویدبخشى رسیده است و در فضیلت تلاوت این سوره روایات بسیارى وارد شده ، چه مستقلا و یا در ضمن نمازهاى یومیه :
1 - از پیامبر گرامى آورده‏اند که فرمود: و مَنْ قَراء سورة الجمعة اعطى عشر حسنات بعدد من اتى الجمعة، و بعدد من لم یأتها فى أمصارِ المسلمین. هر کس سوره جمعه را آگاهانه و با اخلاص براى آموزش و عمل تلاوت کند، خدا به شمار همه کسانى که در تمامى قلمرو اسلام در نماز جمعه شرکت مى‏کنند و کسانى که شرکت نمى‏جویند، به او ده پاداش ارزانى مى‏دارد.
2 - از ششمین امام نور، حضرت صادق آورده‏اند که فرمود: من الواجب على کلّ مؤمن اذا کان لنا شیعة ان یقرأ فى لیلة الجمعة بالجمعة وسبح اسم ربک... و فى صلوة الظّهر بالجمعة و المنافقین، فاذا فعل فکأنما یعمل عمل رسول الله، و کان ثوابه و جزائه على الله الجنة. بر هر انسان توحیدگرا و باایمانى از شیعیان و رهروان راه ما خاندان رسالت، لازم است که در شب جمعه، سوره «جمعه» و سوره «سبح اسم» را بخواند و ظهر جمعه، سوره «جمعه» و «منافقین» را تلاوت کند. و هنگامى که چنین کند، چنان است که گویى کار پیامبر خدا را انجام داده و پاداش و ثواب او از بارگاه خدا، بهشت پرطراوت و زیباى خداست که به او ارزانى خواهد شد. ( با این که عدول از سوره توحید و " قل یا ایها الکافرون” به سوره هاى دیگر در قرائت نماز جائز نیست این مساءله در خصوص نماز جمعه استثنا شده است و عدول از آنها به سوره "جمعه” و "منافقین” جایز بلکه مستحب شمرده است . و اینها همه نشانه اهمیت فوق العاده این سوره قرآن مجید است .)

6- سوره مبارکه تغابن
1 - از پیامبر گرامى آورده‏اند که فرمود: و مَنْ قرأ سورة التغابن، دفع عنه موت الفجأة. هر کس سوره «تغابن» را تلاوت کند و در معارف و مفاهیم آن براى راهیابى به سوى حق و درست‏اندیشى و عملکرد شایسته بیندیشد، مرگ ناگهانى از او دور مى‏گردد.
2 - و از حضرت صادق آورده‏اند که فرمود: مَنْ قرأ سورة التغابن فى فریضته، کان شفیعة له یوم القیامة و شاهد عدل عند من یجیز شهادتها ثم لاتفارقه حتى یدخل الجنة. کسى که سوره «تغابن» را در نماز فریضه‏اش بخواند، این سوره در روز رستاخیز شفیع او خواهد شد، و در نزد کسى که شفاعت او را مى‏پذیرد و به آن اجازه شفاعت مى‏دهد، گواه عادلى به سود او خواهد بود و از او جدا نمى‏گردد تا به بهشت درآید.

7- سوره مبارکه اعلی
1-پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: من قرأها اعطاه‏اللَّه عشر حسنات بعدد کل حرف انزل‏اللَّه على ابراهیم و موسى و محمد(صلی الله علیه و آله) هر کس سوره «اعلى‏» را بخواند، خدا به شمار هر حرفى که بر ابراهیم و موسى و محمد( صلی الله علیه و آله) فرو فرستاده‏است ، ده پاداش به او ارزانى خواهد داشت.
2-از امیرمؤمنان آورده‏اند که: پیامبر گرامى این سوره را بسیار دوست مى‏داشت، و کسى که نخستین بار با واژه‏هاى آغازین‏آیه این سوره خدا را ستود، میکائیل بود..
3- نیز در روایت آورده‏اند که: پیامبر و امیرمؤمنان و برخى از یاران به هنگام تلاوت نخستین آیه این سوره، این فرمان را به جان خریده و مى‏گفتند: «سبحان ربى الاعلى‏» و ذات بى‏همتاى او را ستایش مى‏نمودند.
4- و پاره‏اى آورده‏اند که: هر کس این سوره را تلاوت کرد باید با اقتداى به پیامبر همان گونه خدا را بستاید و بگوید: «سبحان ربى الأعلى».
5- از حضرت صادق آورده‏اند که فرمود: من قرأ سبح اسم ربک الأعلى فى فریضة او نافلة قیل له یوم القیامة ادخل الجنة من اى ابواب الجنة شئت ان شاءاللَّه. هر کس سوره «اعلى‏» را در نماز واجب و یا نافله‏اش بخواند، در روز رستاخیز به او ندا مى‏رسد که: از هر در بهشت که مى‏خواهى وارد شو.
6-یکى از یاران امیرمؤمنان در فضیلت این سوره آورده است که: من بیست شب به امامت على (علیه السلام) نماز خواندم، و آن حضرت در همه نمازها سوره «اعلى‏» را خواند. و آن‏گاه فرمود: لو یعلمون ما فیها لقرأها الرجّل کل یوم عشرین مرة، و انّ من قرأها فکانما قرأ صحف موسى و ابراهیم الذّى و فى‏. اگر مردم مى‏دانستند که تلاوت این سوره چه پاداش پر شکوهى دارد، آن‏گاه است که هر کدام از شما روزى بیست مرتبه آن را تلاوت مى‏نمود. و بدانید که هر کس این سوره را تلاوت کند، بسان آن است که کتاب‏هاى موسى و ابراهیم را - که به عهد خود با خدا وفا کرد - خوانده است.
7-و نیز آورده‏اند که: با فرود آیه «فسبح باسم ربک العظیم»، پیامبر فرمود: این آیه را در رکوع نمازهاى خود بخوانید؛ و آن‏گاه که آیه مورد بحث فرود آمد، فرمود: این آیه را هم در سجده نمازهاى خود بخوانید.

ذکر یک داستان لطیف
مرحوم شیخ حسن علی اصفهانی فرمودند: من با قدرت زیادی برای توفیق تشرّف به پیشگاه حضرت بقیه اللّه ارواحنا فداه تلاش کردم و در این راه ذکر و دعا و توسّلی که بلد بودم فرو نگذاشتم ولی توفیق حاصل نشد، شبی در عالم رؤیا به من گفته شد: شما در این راه موفق نخواهید شد، زیرا فلان صفت در شما هست، تا این صفت را داشته باشید لیاقت دیدار کعبه مقصود را نخواهید داشت،‌ چون بیدار شدم توبه و انابه کردم و برای اصلاح خویشتن هر روز چند ساعت در حجره را می‎بستم و مشغول تلاوت قرآن می‎شدم، بعدها به نظرم رسید که این مدت را در خارج شهر و در فضای آزاد در محضر قرآن باشم و لذا مدّتی طولانی همه روزه به صحرا می‎رفتم و ساعتها در محضر قرآن بودم و تلاش می‎کردم که قرآن را با تدبیرو تعقّل تلاوت کنم و اعمال و عقاید خود را با آن تطبیق نمایم.

روزی مشغول تلاوت قرآن بودم، صدائی شنیدم که به من گفت: «تا چهل روز هر روز مسبّحات را بخوان و شبهای جمعه سوره‌ مبارکه اسراء را بخوان،‌ بعد از چهل روز من می‎آیم و تو را به محضر شریف حضرت بقیه اللّه ارواحنا فداه می‎برم.

«مسبّحات» عبارتند از سوره‎هایی که با «سبح» «یسبح» «سبحان» آغاز می‎شوند و آنها عبارتند از سوره‎های - اسراء و حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن، اعلی.

امام باقر ( علیه السلام )‌ می‎فرمایند: هر کس شبها پیش از آنکه بخوابد همه مسبّحات را بخواند نمی‎میرد، جز اینکه حضرت قائم (علیه السلام ) را درک کند و اگر قبل از ظهور آن حضرت بمیرد در بهشت همسایه حضرت رسول ( صلی الله علیه و آله) می‎شود، و در مورد سوره اسراء‌ را نیز امام صادق ( علیه السلام ) فرمودند: هر کس هر شب جمعه سوره اسراء را بخواند نمی‎میرد جز اینکه حضرت قائم ( علیه السلام ) را درک کند و از یاران او باشد.

شیخ حسن علی اصفهانی می‎گوید: تا چهل روز هر روز مسبّحات را خواندم و شبهای جمعه سوره اسراء را خواندم، روز چهلم آن شخص آمد و گفت:‌ بیا.

مقداری راه رفتم به دره‎ای رسیدم در سرازیری دره به من گفت: من راهنما بودم من می‎روم هنگامی که تو به آخر دره برسی وجود مقدس حضرت کعبه مقصود را بر فراز تپه خواهی دید.

چیزی نگذشت وجود مقدّس حضرت بقیه اللّه ارواحنا فداه را در هاله‎ای از نور بر فراز تپه دیدم، فرمودند: اگر بخواهی یکبار دیگر مرا ببینی وعده من و شما در حرم مطهّر جدّ بزرگوارم علی بن موسی الرضا ( علیه السلام )، این را فرمودند و از چشمم غایب شد، مدتها گریستم و مهیّای سفر شدم، در مدت چهل روز خودم را به مشهد مقدس رسانیدم، غسل کردم و وارد حرم شدم، کعبه مقصودم را باز در بالای سر امام رضا ( علیه السلام ) دیدار کردم حضرت فرمودند: وعده من و شما در حرک مطهر جدّ بزرگوارم «امام» حسین ( علیه السلام ) این را فرمودند و از چشمم غایب شدند،‌ شروع کردم به سر و صورت خود زدن، جمعیتی در اطراف من گرد آمدند که چه شده؟ به هر شکلی بود بر خودم مسلط شدم و از میان جمعیت بیرون رفتم، 10 روز در مشهد اقامت نمودم و سپس راهی عتبات عالیات شدم.

دو ماه در راه بودم و بعد از دو ماه به سرزمین مقدس کربلا رسیدم، غسل کردم، وارد حرم حسینی شدم، خورشید امامت را در حرم امام حسین ( علیه السلام ) زیارت کردم و خود را بر قدمهای مبارکش انداختم.

حضرت فرمودند: شیخ حسن حاجتت چیست؟
گفتم: آقا آنچه من فقط از شما می‎خواهم این است که هر کجا باشم بتوانم شما را زیارت کنم، فرمودند: هر وقت خواستی مرا زیارت کنی آیات آخر سوره مبارکه حشر را با دعای عهد بخوان،‌ این آیه‎ها عبارتند از آیه «لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلی جَبَلٍ» تا آخر سوره حشر از آیه 21 الی 24 و دعای عهد عبارت است از دعای «اَلّلهُمَّ رَبِّ النُّورِ الْعَظیم» که محدث قمی در اواخر مفاتیح آورده است.

هفت سین دیگر

فهرست دیگری که از هفت سین قرآنی می توان معرفی کرد 7 آیه نورانی از قرآن کریم هستند که با عبارت " سلام" آغاز شده اند و آن آیات عبارتند از : 1- سلامٌ قولاً مِن رَبِّ رحیم.( یس/58) 2- سلامٌ علی نوح ٍ فی العالمین . ( صافات /79) 3- سلامٌ علی اِبراهیم . ( صافات/109) 4- سلامُ عـَلی موُسی و هارون . (صافات/120) 5- سلامُ علی آلِ یاسین . ( صافات/130) 6- سلامٌ عـَلیکُم طِبتُم فادخـُلوُها خالدین . ( زمر/73) 7- سلامُ هیَ حتّی مَطلَعِ الفـَجر. ( قدر/5)