ویژه نامه ایران سیاسی: اگر اسناد منتشره نهضت آزادی را ملاحظه کنید، می‌بینید که نخستین اعلامیه منتشر شده توسط نهضت آزادی در دهه چهل، سال 1343 است و آخرین اعلامیه‌شان در دهه 50، در شهریور سال 1357. در همان اعلامیه 6 شهریور 1357 هم که فریاد استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی و فریاد مرگ بر شاه در سراسر کشور طنین‌انداز شده، نهضت آزادی چه می‌گوید؟

می‌گوید: «آیا وقت آن نرسیده است که شاه از سلطنت کناره‌گیری کند تا جانشینان او با عبرت از سرنوشتش، به قانون اساسی عمل کنند؟» یعنی باز نظام پادشاهی را می‌خواهد حفظ کند و سلطنت نسل اندر نسل در خاندان پهلوی ادامه پیدا کند؛ اما به این نتیجه رسیده است که در مورد شاه چاره‌ای نیست و او باید برود. در عین حال که در اعلامیه این را می‌نویسد، می‌بینیم که مهندس بازرگان وقتی به نوفل لوشاتو می‌آید، به امام می‌گوید: «اجازه بدهید شاه سلطنت کند نه حکومت. حالا که شاه متنبه شده و توبه کرده و پیام انقلاب را دریافت کرده، شما هم به ایشان اجازه بدهید که بماند». امام ناراحت شدند و در یک سخنرانی که در صحیفه آمده است، گفتند: «کسی که دستش تا مرفق به خون جوانان این ملت آغشته است، آن همه جنایت کرده، آن همه ظلم کرده، جوانان ما را در شکنجه‌گاه‌ها به قتل رسانده، ما به او بگوییم آقا! بفرمایید بنشینید آن بالا و مشغول الواتیتان باشید؟ (عین تعبیر امام است)

بگوییم حالا سلطنت کن حکومت نکن؟ کدام دین، کدام وجدان، کدام انسان، کدام عقل این را می‌پذیرد؟» خلاصه امام پرخاش کردند و مهندس بازرگان هم قهر کرد و بدون خداحافظی از امام برگشت. من الآن اعلامیه آقای قطب زاده و آقای دکتر یزدی را دارم. اینها دیدند خیلی بد شد و نهضت آزادی زیرسؤال رفت و بدون این که از فرد خاصی نام ببرند، اعلامیه دادند و بعضی از عناصر سستی را که سیاست گام به گام را پیش می‌برند، محکوم کردند و گفتند که: «اینها راه امام را در پیش نگرفته‌اند و راه انقلاب را در پیش نگرفته‌اند و ما اینها را محکوم می‌کنیم.»

«جالب اینجاست که حتی اینها خودشان هم این طور برخورد کردند. به هر حال نهضت آزادی تا آخرین روز سقوط شاه هم وفاداریش را به نظام سلطنتی حفظ کرد. در حالی که آیت الله طالقانی، حتی قبل از آغاز نهضت امام، هدفش سرنگونی رژیم و جرثومه فساد بود. همان گونه که عرض کردم وحدت حوزه و دانشگاه به قدری برای‌آقای طالقانی مهم بود که فکر می‌کرد با شرکت در جمع اینها و همکاری با نهضت آزادی، می‌تواند به نوعی دیوار رضاخانی را که موجب دوری حوزه و دانشگاه از هم می‌شد، بردارد، اما می‌بینیم که آیت‌الله طالقانی راه خودش را می‌رود و نهضت آزادی راه خودش را».