علیرغم اطلاع دولت از حساسیت های مجلس، گزینه های معرفی شده برای وزارت علوم بیشتر دارای بعد سیاسی بودند. از انتخاب توفیقی برای سرپرستی گرفته تا معرفی میلی منفرد و در نهایت سکانداری فرجی دانا بر این وزرات خانه که این اتفاق ها در یک سال گذشته برای وزارت علوم حاشیه هایی را ایجاد کرده است. وزیر رای اعتماد گرفته بدلیل عملکردش و همچنین به واسطه انتصاباتی که در برخی از آنها حتی استعلام وزارت اطلاعات درباره آنها منفی بود نزدیک به ده بار به مجلس فراخوانده شد. نمایندگان در مورد عملکرد وزارت علوم پرسش هایی داشتند و حتی مهلت یک ماهه ای با پادرمیانی لاریجانی برای تجدیدنظر در عملکرد این وزرات خانه به فرجی دانا داده شد. اما وزیر علوم در این فرصت هم نتوانست نمایندگان را قانع کند؛ بنابراین، کار به استیضاح کشید و نمایندگان بر استیضاح پافشاری کردند.

واکنش دولت به این استیضاح

واکنش دولت به این استیضاح چه بود؟ رئیس جمهور در روز استیضاح به جای حضور در مجلس برای هفتمین سفر استانی خود عازم اردبیل شد. روحانی در اردبیل تاکید کرد که همه باید به رای مجلس درباره استیضاح وزیر علوم احترام بگذارند.

اما علی رغم اینکه رئیس جمهور استیضاح را حق مجلس می دانست پس از آن بارها در سخنرانی‌های خود تاکید کرده است که: "همه بدانند با تغییر یک نفر، مسیر دولت عوض نمی‌شود و این دولت همان مسیر را که مردم و آرای مردم برای آن مشخص کرده‌اند ادامه خواهد داد."

رئیس جمهور در همان سفر نجفی را که سابقه عدم رای اعتماد نمایندگان مجلس جهت تصدی وزارت آموزش و پرورش را در کارنامه خود داشت به عنوان سرپرست وزارت علوم منصوب کرد. این انتصاب نشان دهنده آن بود که دولت قصد ندارد از موضع خود در برابر حساسیت های پارلمان کوتاه بیاید.

 رئیس دولت یازدهم در مورد این انتصابش یادآور شد: "بنده از دکتر نجفی که امروز او را به عنوان سرپرست وزارت علوم منصوب کردم می خواهم که این مسیر را ادامه دهند. این راه، راه بالا بردن کیفیت در دانشگاه ها، توسعه مسائل فرهنگی و اخلاقی و همچنین حفظ آرامش در سطح دانشگاه های کشور است."

روزنامه کیهان، آن روزها در واکنش به انتصاب نجفی، این انتصاب را ناقض این سخن رئیس‌جمهور  که گفته بود "به رأی مجلس درباره استیضاح احترام می‌گذاریم." دانست و آن را یک نوع دهن کجی تلقی کرد.

علت استیضاح از نگاه دولتی ها

اما چالش دولت و مجلس بر سر وزارت علوم به این انتصاب ختم نمی شود. 15 مهرماه در آئین آغاز سال تحصیلی 94-93 دانشگاهها در دانشگاه تهران بود که رئیس جمهور موضوع استیضاح را دوباره پیش کشید و بطور صریح "بورسیه ها" را علت اصلی استیضاح فرجی دانا عنوان کرد.

روحانی در دانشگاه تهران دوباره بر حق مجلس در استیضاح وزیران تاکید و گفت: "البته حق مجلس است که به وزیر رای ندهد اما ما هم نمی توانیم تاسف خود را ابراز نکنیم از اینکه یک وزیر دانشمند، علمی و انقلابی را از دست داده ایم."

وی با بیان اینکه در طول یک سال 4 وزیر و سرپرست را در وزارت علوم تجربه کرده ایم، گفت: از آقای نیلی منفرد خواهش کردیم بیایند که مجلس به او رای نداد. از توفیقی خواهش کردیم که قبول کرد اما از یمین و یسار به ما فشار آمد که او را معرفی نکنید؛ گفتیم "اهلا و سهلا" و به خاطر دانشگاه سر فرود آوردیم. فرجی دانا که روی کار آمد موضوع بورسیه ها شروع شد؛ "بورسیه و ما ادراک مالبورسیه!"

در ایامی که اهالی خانه ملت به وزیر علوم فرصت یکماهه برای تجدیدنظر در رفتار و اقدامات این وزارت خانه داده بودند، موضوع بورسیه های غیر قانونی از سوی وزارت علوم مطرح شد. موضوعی که مخالفان استیضاح سعی داشتند آنرا علت اصلی استیضاح معرفی کنند.

وزارت علوم مدعی شده بود پذیرش دانشجوی بورسیه برای اعزام به خارج از کشور در دولت های نهم و دهم، که 3 هزار و 772 نفر بودند برخلاف قانون اعزام دانشجو مصوب سال 1364 مجلس شورای اسلامی، از طریق آزمون سراسری انجام نگرفته و به جای آن از مسیر "فراخوان" بر اساس دستورالعمل های خاص صورت پذیرفته است.

کوشکی از اساتید دانشگاه تهران در این خصوص می گوید: "نکته همین است که چرا وزارت علوم وقتی متوجه یک سوء جریان در رابطه با بورسیه‌ها شد، برخورد قانونی نکرده و چرا زخم را نگه داشته است. اگر وزارت علوم متوجه می‌شود، تعدادی خلاف قانون پذیرش شدند، باید این پذیرش را ملغی می‌کرد. نه اینکه این موضوع را برای روز استیضاح نگه دارد. اگر وزارت خانه‌ای متوجه تخلف شود، باید تخلف را تا روز استیضاح نگه دارد؟! یعنی اگر آقای وزیر استیضاح نمی‌شد، نباید این خلاف آشکار می‌شد، چرا وزارت علوم از بورسیه‌ها گروکشی کرده است؟ آیا می‌توان عملکرد وزارت علوم را صادقانه انگاشت؟"

اما دولت از موضع خود در مورد بورسیه ها کوتاه نیامد و روحانی این بار در همایش نخبگان خبر از انتشار گزارش وزارت علوم در مورد بورسیه های غیر قانونی داد.

رئیس دولت یازدهم با اشاره به روند انتخاب وزیر و سرپرست برای وزارت علوم از ابتدای دولت، گفت: ابتدا وزیری را معرفی کردیم که رأی نیاورد، اما گفتیم "اهلاً و سهلاً " . فرد دیگری را به عنوان سرپرست وزارت علوم معرفی کردیم که گفتند او را برای وزارت معرفی نکنید که رأی نمی‌آورد و ما باز گفتیم" اهلاً و سهلاً" و نفر سومی را معرفی کردیم. با وجود رأی آوردن این وزیر، اما در کمتر از یکسال به این قضاوت رسیدند که او باید کنار برود.

رییس جمهور با بیان اینکه بعضی‌ها به ما گفتند که وزیر نباید دست به موضوع بورسیه‌ها بزند، تصریح کرد: البته کار ناقص مانده وزیر دانشمند قبلی یعنی آقای دکتر فرجی دانا ان‌شاء‌الله به زودی توسط سرپرست محترم فعلی وزارت علوم یعنی آقای دکتر نجفی تکمیل خواهد شد و امیدوارم تا پایان همین هفته و یا اوایل هفته آینده گزارش کامل موضوع بورسیه‌ها به اطلاع همه ملت برسد.

روحانی تاکید کرد: دولت برای پرداخت هزینه در راه مبارزه با فساد آن هم این نوع که بدترین فساد است آمادگی دارد که هزینه‌های لازم را بپردازد، چرا که نخبه‌پروری با فساد سازگار نیست.

این گفته های رئیس جمهور در حالی است که اسماعیل کوثری عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس در گفتگو با مهر با تاکید بر اینکه استیضاح وزیر علوم بخاطر بورسیه ها نبوده است، گفت: مشاورانی که اطراف رئیس جمهور هستند اطلاعات غلط به ایشان می دهند و متاسفانه فقط از این کانال ها اطلاعات به رئیس جمهور می رسد.

علیرضا سلیمی عضو کمیسیون آموزش مجلس نیز می گوید: اصل بحث بورسیه جزو مواردی نبود که در استیضاح هم مطرح شود، اما این مسئله از طرف دوستان دولت به رسانه‌ها آمد و برای آبروی افراد نیز خیلی خوب نشد، زیرا چیزی بود که واقعیت خارجی نداشت و پیرایه‌ای غیرواقع را نسبت می‌داد.

همچنین فاطمه رهبر نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در این خصوص گفت: مباحث روز استیضاح از رادیو به طور زنده پخش شد و در شبکه‌های مجازی نیز به طور کامل منتشر شد، و مردم می توانند در مورد عملکرد وزارت علوم قضاوت کنند.

معرفی وزیر پیشنهادی یک روز بعد از تهدید

تنها یک روز پس از این تهدید تلویحی رئیس جمهور؛ طی نامه ای به علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، محمود نیلی (سرپرست دانشگاه تهران) به عنوان وزیر پیشنهادی علوم معرفی شد و 2 روز بعد از این انتخاب، وزرات علوم در اطلاعیه ای گزارش بورسیه های غیر قانونی را منتشر کرد. اطلاعیه روز جمعه 02/08/93 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نشان داد از تعداد 3772 نفر بورسیه شده بین سال های 88 تا 92، تنها بورسیه 508 نفر لغو شده که آنها هم با پرداخت هزینه مجاز به ادامه تحصیل هستند و فقط از تحصیل 36 نفر جلوگیری می‌شود.

 قاسم جعفری سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی در گفتگویی با اشاره به اطلاعیه وزارت علوم درباره بورسیه‌ها گفت: آقایان ابتدا، سونامی تبلیغاتی برای بهره‌برداری سیاسی راه‌اندختند و گفتند، بورسیه 3 هزار و هفتصد نفر مورد اشکال است اما اکنون در اطلاعیه خود مدعی شدند که تنها 36 نفر نمی‌توانند ادامه تحصیل دهند.

وی با بیان اینکه، وزارت علوم بهتر بود از سه‌هزار نفری که به آبروی‌شان تعرض شده رسماً عذرخواهی می‌کرد، تصریح کرد: همین تعداد افرادی هم که مدعی هستند بورسیه‌هایشان غیرقانونی است باید مورد راستی‌ آزمایی مجلس قرار بگیرد؛ اگر ادعایشان درست باشد حتما باید مطابق قانون برخورد شود اما اگر ادعایشان مثل ادعا‌ی اولیه باشد، مجلس مردم را در جریان امور و بازی کردن وزارت علوم با آبروی افراد قرار خواهد داد.

جعفری با بیان اینکه، مجلس به وزارت علوم اجازه نخواهد داد با حاشیه‌سازی برای کشور و دانشگاهیان، جنگ روانی درست کند، گفت: به فرض اینکه، اطلاعیه امروزشان کاملاً دقیق باشد باید بگوییم اطلاعیه امروز بخش زیادی از ادعاهای گذشته این آقایان را رد کرده است.

شکایت قضایی دانشجویان بورسیه از فرجی دانا و چند روزنامه

همچنین بدنبال اعلام نتیجه بررسی وزارت علوم درباره وضعیت دانشجویان بورسیه که بر اساس آن از 3772 دانشجو تنها از ادامه تحصیل 36 نفر جلوگیری خواهد شد،کمیته هماهنگی دانشجویان بورسیه از طرح شکایت قضایی علیه آقایان فرجی دانا، صدیقی(رئیس سازمان دانشجویان) و نیز برخی روزنامه ها به دلیل اتهام به خود خبر داد.

در این اطلاعیه آمده است: بر این اساس، دانشجویانی که طی دوره زمانی سال های 88 تا 92 ضمن داشتن شرایط سن و معدل، پس از گذراندن آزمون های متعدد از جمله در مرحله پذیرش بورس و همچنین در مرحله پذیرش دانشگاه توانسته بودند وارد دانشگاه شوند، حق خود می دانند که نسبت به اعاده حیثیت خود اقدام نموده و از دستگاه محترم قضائی بخواهند عاملان هتک حرمت از جمعی از نخبگان کشور را به اشد مجازات برساند.

کمیته هماهنگی دانشجویان بورسیه تصریح کرده است: این کمیته که پیش از این نسبت به تنظیم شکایت علیه خاطیان اقدام کرده بود، با مشورت حقوقدانان، شکایت خود را موکول به اعلام نظر رسمی وزارت علوم درباره پرونده بورسیه ها نمود و هم اکنون با صدور اطلاعیه وزارت علوم، اسناد این شکایت کامل شده است.  لذا به اطلاع می رساند، با استناد به اظهارات و موضع گیری های صورت گرفته توسط مسئولان وزارت علوم، از جمله آقایان فرجی دانا وزیر سابق و صدیقی رئیس سازمان امور دانشجویان، و همچنین دروغ پردازی های صورت گرفته توسط برخی رسانه های خاص، 2 شکایت تقدیم دستگاه قضائی خواهد شد.

این کمیته، شکایت خود را شامل موارد ذیل عنوان کرده است:

الف- شکایت از آقایان رضا فرجی دانا وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری و مجتبی صدیقی رئیس سازمان دانشجویان وزارت علوم به دلیل متهم کردن 3772 نفر با عنوان «بورسیه های غیرقانونی» و تعمیم خطای عده ای معدود به تعداد قابل توجهی از نخبگان کشور.

ب- شکایت از روزنامه هایی که به هر نحوی اقدام به ملکوک کردن حیثیت دانشجویان بورسیه کرده و فرآیند پذیرش آنان را غیرقانونی خوانده اند.

کمیته هماهنگی دانشجویان بورسیه در پایان اطلاعیه خود تاکید کرده است: برخی دانشجویانی که وزارت علوم بورسیه آنها را لغو کرده نیز، شکایتی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - پیرو اطلاعیه روز جمعه دوم آبانماه 1392 و زیرپا گذاشتن تعهدات دولت سابق- در حال تهیه دارند که به زودی تحویل مقامات قضایی خواهد شد.

پیش از این سخنگوی کمیسیون آموزش در توضیح جلسه دهم شهریور ماه " کمیته بورس دانشجویان" با سرپرست وزیر علوم گفته بود: آقای نجفی از قضیه بورسیه ها خیلی خرسند نبود. او به یکی از دانشجویان بورسیه خارج که مدتی قبل برای کاری به ایران آمده بود و با وی ملاقات داشته، استناد می‌کرد که این دانشجو عنوان کرده این وضعیت برای کل دانشجویان اعزامی به خارج خیلی نامناسب شده و فکر می‌کنند هرکسی برای ادامه تحصیل به خارج از کشور رفته، بی سواد است. این مسئله به بورسیه‌ها خیلی لطمه زد که متأسفانه در رسانه‌های خاصی مطرح شد.

ویژگی های وزیر علوم از نگاه مجلس

اما آیا گزینه جدید دولت برای تصدی وزرات علوم می تواند رای اعتماد مجلس شورای اسلامی را بدست آورد؟ وزیری که نمایندگان معتقدند بیشتر از اینکه یک شخص سیاسی و سیاست زده باشد باید نگاه بالادستی و استراتژیک به مساله علم و پژوهش و دانشگاه داشته باشد. وزیر علوم در عین هماهنگی با دولت نباید متعهد به جناح سیاسی خاصی باشد.

این توصیه رهبر انقلاب در جمع اساتید دانشگاه 1393/4/11 را نباید از خاطر برد که فرمودند: سمّ مهلک حرکت علمى این است که دانشگاه‌ها تبدیل بشوند به باشگاه‌هاى سیاسى؛ کارى که در یک دوره‌اى انجام گرفت. این به‌معناى نفى حرکت سیاسى در بین دانشجویان دانشگاه‌ها نیست؛ بنده همیشه مدافع و منادى کار سیاسى دانشجوها و دانشگاهیان بوده‌ام و هستم - الان هم معتقدم - منتها نگاه سیاسى، مَشرب سیاسى، فهم سیاسى و فعّالیّت سیاسى داشتن، یک حرف است و دانشگاه را و کلاس درس را و محیط علمى را جولانگاه کار سیاسى قرار دادن، یک حرف دیگرى است؛ اینها با همدیگر تفاوت دارد. آرامش دانشگاه کمک‌کننده‌ى به این است که دانشگاه بتواند در زمینه‌ى مسائل علم - که این‌همه اهمّیّت دارد - کار خودش را انجام بدهد، وظیفه‌ى خودش را انجام بدهد، و اگر خداى نکرده عکس این بشود، اوّلین ضربه‌اى که خواهیم خورد، این است که حرکت علمى در دانشگاه و به تبع آن در کشور متوقّف خواهد شد، یا کند خواهد شد.

علیرضا سلیمی نماینده محلات، با اشاره به معیارهای مجلس برای رای اعتماد به وزیر پیشنهادی علوم به مهر گفت: وزیر پیشنهادی باید فردی باشد که برای پیشرفت علمی کشور برنامه داشته باشد و با سیاسی کاری به توسعه علمی در دانشگاهها آسیب نزند.

عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه خط قرمزهای مجلس در رای اعتماد به وزیر تغییر نکرده است، گفت: اگر کار به گونه‌ای باشد که وزیر بعدی وزارت علوم نیز مسیر وزیر پیشین را در این وزارتخانه ادامه دهد، نمایندگان نیز به مسیر قبلی خود در رعایت خطوط قرمز ادامه داده و رأی اعتماد خود را از وی پس خواهند گرفت.

در هیمن راستا قاسم جعفری سخنگوی کمیسیون آموزش نیز در گفتگو با مهر می‌گوید: وزیر علوم باید به جای حاشیه به اصل توجه کند و در بزنگاه های اساسی در کنار ملت و نظام بوده باشد و قدرت تعامل خوبی با مجلس داشته باشد.

وی با تاکید بر اینکه دانشگاه رسالتش آموزش، پرورش و تربیت است، افزود: باید فردی معرفی شود که سوابق علمی در کارنامه خود داشته باشد و مسلط به حوزه کاری‌اش باشد.

جعفری با بیان اینکه رسالت دانشگاه‌ها بر اساس اساسنامه و آئین‌نامه وزارت علوم حرکت در راستای دانش، پژوهش و فرهنگ است، اظهار داشت: با وجود این مباحث شاهدیم که در یک سال گذشته در این وزارتخانه حاشیه‌ها بر متن غلبه داشته است.

باید منتظر بود و دید که در جلسه بررسی صلاحیت محمد نیلی احمدآبادی وزیر جدید پیشنهادی علوم ، این نمایندگان خانه ملت هستند که به نظر روحانی "سمعا و طاعتا" می گویند و یا اینکه بازهم دولت در مقابل پارلمان می گوید" اهلا و سهلا"!